“Luật chơi” mới cho vốn xanh: Quyết định 21 chính thức ‘trải thảm’ cho nhà đầu tư, doanh nghiệp nào sẽ hưởng lợi?

Cam kết đạt mức phát thải ròng bằng “0” (Net Zero) vào năm 2050 tại COP26 là một tuyên bố chính trị mạnh mẽ, đặt ra cho Việt Nam một lộ trình chuyển đổi kinh tế – xã hội sâu rộng và toàn diện. Tuy nhiên, để biến cam kết thành hiện thực, thách thức lớn nhất không chỉ nằm ở công nghệ hay ý chí chính trị, mà còn ở việc huy động một nguồn lực tài chính khổng lồ, ước tính lên đến hàng trăm tỷ USD. Trong bối cảnh đó, việc ban hành Quyết định số 21/2025/QĐ-TTg ngày 04 tháng 7 năm 2025 của Thủ tướng Chính phủ quy định về tiêu chí môi trường và việc xác nhận dự án đầu tư thuộc danh mục phân loại xanh (gọi tắt là Quyết định 21) được xem là một quyết sách mang tính bản lề, tạo ra “luật chơi” minh bạch để khơi thông và định hướng dòng vốn đầu tư cho các mục tiêu phát triển bền vững.

“Giải mã” những quy sách đột phá của Quyết định 21

Trước khi Quyết định 21 ra đời, thị trường Việt Nam tồn tại một “khoảng trống” lớn: sự thiếu vắng một hệ thống phân loại (taxonomy) thống nhất trên toàn quốc để định nghĩa thế nào là một dự án “xanh”. Điều này dẫn đến nguy cơ “tẩy xanh” (greenwashing), gây khó khăn cho các định chế tài chính trong việc thẩm định và làm giảm niềm tin của các nhà đầu tư. Quyết định 21 đã giải quyết triệt để vấn đề này thông qua các quy định mới, mang tính đột phá.

• Một là, thiết lập “Bộ lọc xanh” với tiêu chí khoa học và minh bạch: Điểm cốt lõi và giá trị nhất của Quyết định 21 là việc ban hành một danh mục phân loại xanh cùng hệ thống tiêu chí môi trường rõ ràng. Các tiêu chí này không chỉ đơn thuần yêu cầu dự án tuân thủ pháp luật môi trường hiện hành (như có ĐTM, giấy phép môi trường), mà còn phải chứng minh được lợi ích môi trường vượt trội và đóng góp tích cực vào 2 mục tiêu lớn: (1) Giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và (2) Thích ứng với biến đổi khí hậu.Danh mục xanh bao trùm các lĩnh vực trọng yếu của nền kinh tế, từ năng lượng tái tạo, hiệu quả năng lượng, đến giao thông bền vững, quản lý nước, xử lý chất thải và kinh tế tuần hoàn, nông nghiệp xanh, lâm nghiệp bền vững. Mỗi lĩnh vực lại có các ngưỡng kỹ thuật cụ thể. Ví dụ, một dự án năng lượng mặt trời không mặc nhiên được coi là “xanh”, mà còn phải đáp ứng các tiêu chuẩn về hiệu suất, công nghệ. Tương tự, một tòa nhà muốn được dán nhãn “công trình xanh” phải đạt được các chỉ số cụ thể về tiết kiệm năng lượng, sử dụng vật liệu bền vững. Bộ tiêu chí này chính là ngôn ngữ chung, là thước đo chuẩn mực cho mọi chủ thể tham gia thị trường.
• Hai là, cơ chế xác nhận độc lập, tiệm cận chuẩn mực quốc tế: Một trong những điểm mới cấp tiến nhất là việc cho phép các tổ chức xác nhận độc lập được tham gia vào quá trình thẩm định và cấp “Giấy xác nhận dự án đầu tư thuộc danh mục phân loại xanh”. Trước đây, việc thẩm định chủ yếu do các cơ quan nhà nước thực hiện. Việc đưa vào cơ chế xác nhận của bên thứ ba không chỉ giúp giảm tải cho bộ máy hành chính mà quan trọng hơn, nó đảm bảo tính khách quan, chuyên môn và minh bạch của quá trình đánh giá, từ đó gia tăng niềm tin cho nhà đầu tư, đặc biệt là các quỹ đầu tư quốc tế. Các tổ chức này phải tuân thủ các tiêu chuẩn quốc gia và quốc tế nghiêm ngặt (như TCVN ISO 14065, ISO/IEC 17029), tạo ra một sân chơi chuyên nghiệp cho dịch vụ tư vấn và thẩm định xanh phát triển.

Từ cơ chế đến hành động: Mở đường cho dòng vốn xanh

Quyết định 21 không chỉ dừng lại ở việc định danh, mà nó tạo ra một sự liên kết pháp lý chặt chẽ, trực tiếp từ “nhãn xanh” đến các cơ chế ưu đãi tài chính, biến chính sách thành hành động cụ thể.

• Ưu đãi Tín dụng xanh và Trái phiếu xanh: Đây là tác động được kỳ vọng lớn nhất. Theo Luật Bảo vệ Môi trường 2020 và các Nghị định hướng dẫn, các dự án được cấp Giấy xác nhận dự án xanh sẽ được hưởng các chính sách ưu đãi về tín dụng và trái phiếu. Với Quyết định 21, các ngân hàng thương mại và tổ chức tín dụng nay đã có cơ sở pháp lý vững chắc để xây dựng các gói tín dụng xanh với lãi suất ưu đãi, thời hạn vay dài hơn và các điều kiện thuận lợi khác. Họ có thể tự tin thẩm định và giải ngân cho các dự án đã được “bộ lọc xanh” của Chính phủ chứng nhận.Tương tự, đối với thị trường vốn, Quyết định 21 là “tấm vé thông hành” cho việc phát hành trái phiếu xanh. Doanh nghiệp có dự án được xác nhận xanh khi phát hành trái phiếu sẽ có sức hấp dẫn vượt trội. Các nhà đầu tư tổ chức, các quỹ hưu trí, công ty bảo hiểm và đặc biệt là các nhà đầu tư nước ngoài quan tâm đến yếu tố ESG (Môi trường – Xã hội – Quản trị) sẽ ưu tiên lựa chọn những trái phiếu này, giúp doanh nghiệp huy động vốn thành công với chi phí thấp hơn.
• Huy động và định hướng nguồn lực kinh phí: Hành trình Net Zero đòi hỏi sự chung tay của toàn xã hội. Quyết định 21 chính là công cụ để Nhà nước định hướng dòng vốn đầu tư tư nhân và đầu tư nước ngoài vào đúng các lĩnh vực ưu tiên cho mục tiêu khí hậu. Khi có một danh mục xanh rõ ràng, các chính sách hỗ trợ từ ngân sách nhà nước, các quỹ phát triển, hay các nguồn tài chính khí hậu quốc tế (như từ các thỏa thuận JETP) sẽ được phân bổ một cách hiệu quả và có mục tiêu hơn. Nó tạo ra sự đồng bộ giữa chính sách công và đầu tư tư, tối ưu hóa nguồn lực tổng thể của quốc gia cho tăng trưởng xanh.

Kỳ vọng và sự thay đổi trong việc triển khai cam kết Net Zero

Với sự ra đời của Quyết định 21, bức tranh triển khai cam kết Net Zero của Việt Nam trở nên rõ nét và khả thi hơn.

• Thúc đẩy chuyển đổi từ bên trong doanh nghiệp: Quyết định này tạo ra một động lực kinh tế trực tiếp, khuyến khích doanh nghiệp phải chủ động rà soát lại hoạt động sản xuất kinh doanh, đầu tư vào công nghệ sạch hơn, quy trình sản xuất hiệu quả hơn để có thể tiếp cận được nguồn vốn xanh. Nó không còn là câu chuyện về trách nhiệm xã hội, mà đã trở thành một bài toán về lợi ích kinh tế và năng lực cạnh tranh.
• Nâng cao vị thế và uy tín quốc gia: Việc xây dựng một hệ thống phân loại xanh bài bản, minh bạch và tiệm cận với chuẩn mực quốc tế (như của EU, ASEAN) giúp nâng cao uy tín của môi trường đầu tư Việt Nam. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh các thị trường lớn đang ngày càng siết chặt các quy định về môi trường đối với hàng hóa nhập khẩu, điển hình là Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của EU.

Kết luận

Có thể khẳng định, Quyết định 21/2025/QĐ-TTg không phải là một văn bản hành chính đơn thuần, mà là một trụ cột pháp lý mang tính chiến lược. Nó là lời giải cho bài toán làm thế nào để huy động và điều phối nguồn lực tài chính khổng lồ cho một mục tiêu tham vọng. Bằng việc tạo ra một sân chơi minh bạch, một ngôn ngữ chung về “xanh”, Quyết định này sẽ là đòn bẩy mạnh mẽ, chuyển hóa các cam kết chính trị về Net Zero thành những dự án cụ thể, những dòng vốn thực tế, đưa Việt Nam tiến nhanh và vững chắc hơn trên con đường phát triển bền vững và thịnh vượng trong một tương lai carbon thấp.

Comments