Thị trường Tuân thủ Nhật Bản ‘khát’ Tín chỉ: Doanh nghiệp Việt cần làm gì để đón sóng đầu tư tỷ đô từ JCM?

Trong guồng quay của thị trường carbon toàn cầu, nơi mỗi tín chỉ đều có thể quy ra giá trị kinh tế và lợi thế cạnh tranh, Cơ chế Tín chỉ Chung (JCM) – một sáng kiến hợp tác song phương giữa Việt Nam và Nhật Bản – đang được đẩy mạnh như một mặt trận thị trường mới. Không còn là những dự án thử nghiệm nhỏ lẻ, JCM đang chuyển mình mạnh mẽ, được hậu thuẫn bởi những quyết sách mang tính chiến lược từ Chính phủ Nhật Bản, hứa hẹn tạo ra một làn sóng đầu tư công nghệ cao và một “cơn khát” tín chỉ carbon mà các doanh nghiệp Việt Nam không thể đứng ngoài cuộc. Đã đến lúc cần giải mã những cập nhật mới nhất của JCM để biến tiềm năng thành cơ hội thực sự.

“Cú hích” từ chính sách nội địa Nhật Bản: Động lực vàng cho thị trường

Phân tích sâu từ những cập nhật mới nhất của Bộ Môi trường Nhật Bản cho thấy, sự hấp dẫn của JCM không còn chỉ đến từ thiện chí hợp tác mà được thúc đẩy bởi hai động lực chính sách cực kỳ mạnh mẽ:

• Một là, Hệ thống Giao dịch Phát thải (GX-ETS) bắt buộc của Nhật Bản sẽ khởi động vào năm 2026. Đây là một thay đổi mang tính kiến tạo. Khác với thị trường tự nguyện, thị trường tuân thủ tạo ra một nhu cầu bắt buộc và có thể dự báo được. Các tập đoàn lớn của Nhật Bản trong các lĩnh vực công nghiệp nặng, năng lượng… sẽ buộc phải tuân thủ hạn ngạch phát thải. Để làm được điều đó, họ có hai lựa chọn: hoặc đầu tư khổng lồ để giảm phát thải nội tại, hoặc mua tín chỉ carbon từ các cơ chế được công nhận để bù trừ. Đáng chú ý, tín chỉ JCM được Chính phủ Nhật Bản chấp nhận cho mục đích tuân thủ này. Điều này ngay lập tức biến tín chỉ JCM từ một tài sản tiềm năng trở thành một loại hàng hóa có giá trị cao, được săn đón bởi một thị trường khổng lồ và ổn định. Nhu cầu này chính là “cỗ máy tạo cầu”, là bảo chứng vững chắc cho đầu ra của các dự án JCM tại Việt Nam.
• Hai là, cam kết tham vọng và nguồn lực tài chính “khủng”. Nhật Bản đã đặt mục tiêu sử dụng JCM để đạt tổng lượng giảm phát thải tích lũy khoảng 100 triệu tấn CO₂ vào năm 2030. Để hiện thực hóa con số khổng lồ này, Chính phủ Nhật Bản cam kết tài trợ mạnh mẽ, hỗ trợ lên đến 50% chi phí đầu tư ban đầu cho các công nghệ carbon thấp mà đối tác Nhật Bản triển khai tại Việt Nam. Đây là một đòn bẩy tài chính cực lớn, giúp các doanh nghiệp Việt Nam giải quyết bài toán chi phí đầu tư ban đầu, tiếp cận những công nghệ hiện đại nhất thế giới mà không phải chịu toàn bộ gánh nặng tài chính.

Chuyên nghiệp hóa quy trình: Rút ngắn con đường từ dự án đến tín chỉ

Nhận thấy sự cần thiết phải có một bộ máy vận hành hiệu quả, tháng 4 năm 2025, Chính phủ Nhật Bản đã thành lập Cơ quan JCM (JCMA). Đây là một đầu mối tập trung, chuyên trách toàn bộ hoạt động của cơ chế, thay thế cho cơ chế phối hợp đa bên trước đây. Việc chuyên nghiệp hóa này mang lại lợi ích gì cho doanh nghiệp?

• Quy trình tinh gọn hơn: JCMA sẽ là đầu mối duy nhất, giúp các thủ tục từ đăng ký dự án, thẩm định, cho đến cấp tín chỉ trở nên nhanh chóng, đồng bộ và dễ dự đoán hơn.
• Hỗ trợ chuyên sâu: Doanh nghiệp sẽ nhận được sự hướng dẫn bài bản, chuyên nghiệp hơn trong việc xây dựng phương pháp luận, chuẩn bị hồ sơ dự án và thực hiện báo cáo thẩm định (MRV).

Quy trình để một dự án JCM được cấp tín chỉ, dù chặt chẽ, nay đã trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết:

1. Hợp tác: Doanh nghiệp Việt Nam và đối tác Nhật Bản cùng nhau xây dựng ý tưởng dự án.
2. Lựa chọn phương pháp luận: Áp dụng một phương pháp luận giảm phát thải đã được Ủy ban Hỗn hợp JCM phê duyệt (ví dụ: lắp đặt lò hơi sinh khối, tối ưu hóa hệ thống lạnh, sử dụng xe điện…).
3. Đăng ký dự án: Nộp hồ sơ thiết kế dự án (PDD) để Ủy ban Hỗn hợp thẩm định và đăng ký.
4. Thực hiện và Giám sát: Triển khai dự án và theo dõi, đo lường, ghi chép lượng phát thải giảm được theo đúng phương pháp luận đã đăng ký.
5. Kiểm định và Yêu cầu cấp tín chỉ: Thuê một bên thứ ba (đơn vị kiểm định được công nhận) để xác minh báo cáo giám sát và trình lên Ủy ban Hỗn hợp để yêu cầu cấp tín chỉ.
6. Cấp và Phân bổ: Ủy ban Hỗn hợp xem xét và cấp tín chỉ carbon. Số tín chỉ này sẽ được phân bổ cho các bên liên quan theo thỏa thuận ban đầu.

Nhận định và hướng đi cho doanh nghiệp Việt Nam

Với những phân tích trên, có thể khẳng định rằng JCM không còn là một sân chơi xa vời. Đây là một cơ hội kinh doanh thực sự, một con đường chiến lược giúp doanh nghiệp “đi tắt đón đầu” xu hướng kinh tế xanh.

• Đối với các doanh nghiệp sản xuất công nghiệp, dệt may, thực phẩm, nông nghiệp…: Đây là thời điểm vàng để rà soát lại toàn bộ dây chuyền sản xuất. Các hạng mục như thay thế lò hơi cũ, tối ưu hóa hệ thống năng lượng, lắp đặt điện mặt trời áp mái, xử lý và tái tạo chất thải… đều là những dự án tiềm năng cho JCM. Lợi ích thu được là kép: vừa giảm chi phí vận hành, vừa tạo ra tín chỉ carbon để bán, tăng thêm doanh thu.
• Đối với các doanh nghiệp trong lĩnh vực năng lượng, giao thông, bất động sản: Các dự án năng lượng tái tạo quy mô lớn, phát triển đội xe điện, xây dựng các công trình xanh theo tiêu chuẩn quốc tế… đều hoàn toàn phù hợp với tiêu chí của JCM. Sự hỗ trợ tài chính từ Nhật Bản sẽ là động lực quan trọng để các dự án này trở nên khả thi về mặt thương mại.

Vậy doanh nghiệp cần hành động gì ngay từ bây giờ?

1. Chủ động tìm kiếm thông tin và đối tác: Tích cực tham gia các hội thảo, diễn đàn kết nối do Bộ Tài nguyên và Môi trường Việt Nam và phía Nhật Bản tổ chức. Liên hệ với các hiệp hội doanh nghiệp, các đơn vị tư vấn để tìm kiếm đối tác Nhật Bản phù hợp.
2. Xây dựng năng lực nội tại: Cần có đội ngũ am hiểu về quy trình MRV (Đo đạc – Báo cáo – Thẩm định). Đây là yếu tố sống còn để chứng minh lượng giảm phát thải và được cấp tín chỉ.
3. Tư duy lại về đầu tư: Hãy xem việc đầu tư vào công nghệ carbon thấp không phải là chi phí, mà là một khoản đầu tư chiến lược mang lại lợi nhuận trong tương lai gần, cả về hiệu quả sản xuất và doanh thu từ tín chỉ carbon.

Kết luận

Sự chuyển mình của JCM, được thúc đẩy bởi các chính sách nội địa mạnh mẽ của Nhật Bản, đang tạo ra một “sân chơi” mới đầy tiềm năng nhưng cũng đòi hỏi sự chuyên nghiệp. Doanh nghiệp Việt Nam nào chủ động, nhanh nhạy và chuẩn bị kỹ lưỡng về kiến thức, năng lực và đối tác sẽ nắm bắt được làn sóng đầu tư này, không chỉ đóng góp vào mục tiêu Net Zero quốc gia mà còn tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững trên bản đồ kinh tế toàn cầu. Thời cơ đã đến, vấn đề là ai sẽ là người nắm bắt.

Comments