Ván cờ khí hậu của Donald Trump: Ai thực sự đứng phía sau?

Khi Donald Trump tuyên bố rút Hoa Kỳ khỏi Thỏa thuận Paris, thế giới đã chứng kiến không chỉ một quyết định chính trị, mà là một cơn địa chấn làm rung chuyển nền tảng của nỗ lực khí hậu toàn cầu. Nhưng đây có thực sự là một hành động đơn độc của một vị tổng thống khó đoán? Hay đó chỉ là phần nổi của một tảng băng chìm, nơi những thế lực kinh tế và ý thức hệ khổng lồ đang giật dây, biến chính sách khí hậu của siêu cường số một thế giới thành một vũ khí trong cuộc chiến định hình lại trật tự năng lượng toàn cầu?

Để thực sự hiểu được hành động của ông Trump, chúng ta cần đi sâu vào “phòng máy” của nền chính trị Mỹ, nơi các quyết sách không được tạo ra trong chân không, mà là kết quả của sự va chạm dữ dội giữa các nhóm lợi ích, dòng tiền và hệ tư tưởng.

1. Khi khoa học trở thành con tin

Hành động của ông Trump không phải là ngẫu nhiên, mà là sự phản ánh một thực tế đã tồn tại hàng thập kỷ: tại Mỹ, biến đổi khí hậu là một chiến trường chính trị. Một cuộc khảo sát của Trung tâm Nghiên cứu Pew thực hiện trong giai đoạn này đã cho thấy một sự phân cực rõ rệt: trong khi 88% người ủng hộ Đảng Dân chủ coi việc tham gia Thỏa thuận Paris là cần thiết, thì con số này ở phía Đảng Cộng hòa chỉ là 45%.

Sự khác biệt này không chỉ là về quan điểm. Nó ăn sâu vào cơ cấu kinh tế của các bang mà mỗi đảng đại diện. Đảng Cộng hòa có cơ sở ủng hộ vững chắc tại các bang phụ thuộc vào ngành công nghiệp khai khoáng như Tây Virginia, Wyoming hay Texas. Đối với họ, chính sách “Nước Mỹ trên hết về Năng lượng” của ông Trump, với việc bãi bỏ các quy định môi trường và thúc đẩy khai thác than, dầu mỏ, không chỉ là một chính sách, mà là một “phao cứu sinh” kinh tế. Ngược lại, Đảng Dân chủ nhận được sự ủng hộ lớn từ các bang ven biển và các trung tâm công nghệ cao như California và New York, những nơi vừa chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu, vừa là đầu tàu của nền kinh tế xanh.

Chính vì vậy, chính sách khí hậu của Mỹ đã rơi vào một vòng lặp: Tổng thống Obama (Dân chủ) cam kết, Tổng thống Trump (Cộng hòa) hủy bỏ, và Tổng thống Biden (Dân chủ) lại tái gia nhập. Sự bất ổn này biến cam kết của một quốc gia hùng mạnh nhất thế giới thành một “tờ séc không có khả năng thanh toán” trên trường quốc tế.

Ảnh: Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump cầm sắc lệnh hành pháp tuyên bố Hoa Kỳ rút khỏi Thỏa thuận Paris vào ngày 20 tháng 1 năm 2025, tại Washington, DC (Getty/AFP/Jim Watson)

2. Sức nặng của đồng tiền hóa thạch

Đằng sau lập trường chính trị của Đảng Cộng hòa là một lực đẩy tài chính khổng lồ. Theo dữ liệu từ Trung tâm Phản ứng Chính trị (Center for Responsive Politics), chỉ riêng trong chu kỳ bầu cử dẫn đến chiến thắng của ông Trump, ngành công nghiệp dầu khí đã chi hơn 103 triệu USD cho vận động hành lang và đóng góp phần lớn trong số đó cho các ứng cử viên Đảng Cộng hòa. Con số này lớn hơn gấp nhiều lần so với ngân sách vận động của các tổ chức môi trường.

Những khoản đầu tư này đã mang lại “lợi nhuận” chính sách rõ ràng. Chỉ vài tháng sau khi nhậm chức, 22 thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa, những người đã nhận tổng cộng hơn 10 triệu USD từ các công ty năng lượng hóa thạch, đã cùng ký vào một lá thư kêu gọi ông Trump rút khỏi Thỏa thuận Paris. Họ lập luận rằng thỏa thuận này đặt ra “gánh nặng pháp lý và kinh tế nặng nề” cho nước Mỹ.

Đây không phải là sự trùng hợp. Đây là một minh chứng rõ ràng cho quy luật sắt của chính trị: ở đâu có dòng tiền lớn, ở đó có ảnh hưởng chính sách. Quyết định của ông Trump, do đó, có thể được xem là sự đền đáp cho những đồng minh tài chính đã góp phần đưa ông vào Nhà Trắng.

3. Ván cờ địa chính trị: Nước đi ngược dòng lịch sử

Trên bình diện quốc tế, hành động của ông Trump là một tuyên bố đoạn tuyệt với chủ nghĩa đa phương mà Mỹ từng dẫn dắt. Chiến lược “Nước Mỹ trên hết” coi các thỏa thuận toàn cầu như Thỏa thuận Paris là sự ràng buộc, làm suy yếu chủ quyền và lợi ích kinh tế quốc gia.

Tuy nhiên, nước đi này đã tạo ra một hiệu ứng không mong muốn. Thay vì làm sụp đổ nỗ lực toàn cầu, nó lại tạo ra một khoảng trống lãnh đạo mà Trung Quốc và Liên minh châu Âu (EU) đã nhanh chóng lấp đầy. EU đẩy mạnh Thỏa thuận Xanh (Green Deal), trong khi Trung Quốc cam kết đạt đỉnh phát thải trước năm 2030 và trung hòa carbon trước năm 2060. Cuộc đua công nghệ sạch, từ pin xe điện đến hydro xanh, ngày càng trở nên gay gắt.

Trớ trêu thay, trong khi chính quyền liên bang rút lui, một “nước Mỹ khác” lại trỗi dậy. Liên minh Khí hậu Hoa Kỳ (U.S. Climate Alliance), một nhóm lưỡng đảng gồm các thống đốc đại diện cho hơn một nửa dân số và nền kinh tế Mỹ, đã cam kết tiếp tục tuân thủ các mục tiêu của Thỏa thuận Paris. Các tập đoàn công nghệ hàng đầu như Apple, Google, Microsoft cũng tăng cường đầu tư vào năng lượng tái tạo và đặt ra các mục tiêu carbon đầy tham vọng.

Điều này cho thấy một quy luật toàn cầu không thể đảo ngược: quá trình chuyển dịch sang nền kinh tế carbon thấp không còn là một lựa chọn, mà là một tất yếu về công nghệ và thị trường. Chi phí cho năng lượng mặt trời và gió đã giảm mạnh, khiến chúng trở nên cạnh tranh hơn so với nhiên liệu hóa thạch ở nhiều nơi trên thế giới. Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), năng lượng tái tạo đã chiếm gần 90% công suất điện mới được lắp đặt trên toàn cầu trong những năm gần đây.

Phần kết

Quyết định của Donald Trump, xét cho cùng, không thể ngăn cản được xu thế của lịch sử. Nó chỉ phơi bày những mâu thuẫn sâu sắc trong lòng nước Mỹ và cuộc chiến dai dẳng giữa nền kinh tế cũ và tương lai. Nó là một bài học đắt giá về sự nguy hiểm khi chính sách môi trường bị chính trị hóa và bị chi phối bởi các lợi ích ngắn hạn.

Cuộc đào thoát khỏi Thỏa thuận Paris có thể đã mang lại lợi ích cho một số ngành công nghiệp và cử tri trong một thời gian ngắn, nhưng về lâu dài, nó có nguy cơ khiến nước Mỹ tụt hậu trong cuộc cách mạng công nghiệp xanh của thế kỷ 21. Quy luật của thị trường và sự đổi mới công nghệ, cuối cùng, vẫn sẽ là động lực mạnh mẽ hơn bất kỳ quyết định chính trị đơn lẻ nào.

Theo: Tổng hợp

Comments