‘Vàng Xanh – Tín chỉ cácbon rừng’ sắp thành hiện thực?

Khái niệm “bán không khí sạch” hay “kiếm tiền từ việc giữ rừng” từ lâu đã được nhắc đến như một ý tưởng đầy hứa hẹn. Giờ đây, câu chuyện đó đang tiến một bước dài đến gần hơn với hiện thực thông qua Dự thảo Nghị định quy định về dịch vụ hấp thụ và lưu giữ các-bon của rừng do Bộ Nông nghiệp và Môi trường xây dựng. Vậy, chính sách mới này có ý nghĩa như thế nào, và quan trọng nhất, liệu nó có mở ra cơ hội thực sự cho hàng triệu người dân đang sống dựa vào rừng?

“Tín chỉ carbon rừng” là gì và tại sao lại có giá trị?

Hãy hiểu một cách đơn giản nhất: Rừng giống như một “nhà máy” tự nhiên khổng lồ, chuyên hút khí CO2 (một loại khí nhà kính chính gây ra biến đổi khí hậu) ra khỏi bầu khí quyển và lưu trữ chúng trong thân cây, đất. Hành động này của rừng giúp Trái Đất “dễ thở” hơn.

Dự thảo Nghị định đã định nghĩa rõ:

• Kết quả giảm phát thải: Là lượng khí nhà kính mà khu rừng hấp thụ được hoặc lượng phát thải mà khu rừng tránh được tại một thời điểm, so với một mốc tham chiếu ban đầu.
• Tín chỉ carbon rừng: Là một chứng nhận cho kết quả giảm phát thải đó. Mỗi tín chỉ tương đương với việc hấp thụ hoặc giảm được 1 tấn CO2.

Vậy tại sao tín chỉ này lại có giá trị và có thể bán được? Bởi vì trên thế giới và ngay tại Việt Nam, có những nhà máy, doanh nghiệp trong các lĩnh vực như năng lượng, công nghiệp… phát thải một lượng lớn khí CO2. Theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường 2020 và lộ trình tại Nghị định 06/2022/NĐ-CP, họ sẽ phải có trách nhiệm giảm lượng phát thải của mình. Một trong những cách để thực hiện là mua “tín chỉ carbon” từ nơi khác để bù trừ cho lượng phát thải của mình.

Chính nhu cầu này đã tạo ra một thị trường. Những người giữ rừng, bảo vệ rừng để chúng hấp thụ CO2 sẽ tạo ra “hàng hóa” là tín chỉ carbon, và các doanh nghiệp cần bù trừ phát thải sẽ là người mua.

Ai sẽ được hưởng lợi? Đối tượng nào được “bán” tín chỉ carbon?

Đây là câu hỏi được người dân quan tâm nhất. Dự thảo Nghị định đã xác định rất rõ các đối tượng được xem là “bên cung ứng dịch vụ”, hay nói cách khác là những người có thể tham gia vào thị trường và thu lợi ích. Theo Điều 4 của Dự thảo, các đối tượng này bao gồm:

1. Chủ rừng theo quy định tại Điều 8 của Luật Lâm nghiệp: Đây là phạm vi bao phủ rộng nhất, bao gồm:
   • Các Ban quản lý rừng đặc dụng, rừng phòng hộ.
   • Các tổ chức kinh tế (doanh nghiệp lâm nghiệp).
   • Hộ gia đình, cá nhân được nhà nước giao rừng, cho thuê rừng, công nhận quyền sử dụng rừng.
   • Cộng đồng dân cư được giao rừng theo quy định.
2. Ủy ban nhân dân cấp xã và các tổ chức khác được Nhà nước giao trách nhiệm quản lý rừng.

Như vậy, chính sách này không chỉ dành cho các doanh nghiệp lớn hay các ban quản lý, mà đã mở ra cơ hội trực tiếp cho từng hộ gia đình, cá nhân và cộng đồng dân cư đang sở hữu, quản lý và bảo vệ những cánh rừng. Họ chính là những chủ nhân thực sự của “vàng xanh” này.

Người dân sẽ nhận được tiền như thế nào?

Dự thảo cũng đã phác thảo hai phương thức chi trả để đảm bảo tiền từ việc bán tín chỉ carbon đến được tay người dân:

• Chi trả trực tiếp: Bên mua (doanh nghiệp) sẽ trả tiền thẳng cho bên bán (chủ rừng) thông qua các hợp đồng hoặc giao dịch trên sàn giao dịch tín chỉ carbon trong tương lai.
• Chi trả gián tiếp: Đối với các chương trình, dự án lớn do Nhà nước đứng ra ký kết, bên mua sẽ trả tiền ủy thác qua Quỹ Bảo vệ và phát triển rừng. Sau đó, Quỹ sẽ có trách nhiệm điều phối và chi trả số tiền này cho các chủ rừng tham gia. Đây là một cơ chế quan trọng để đảm bảo việc chi trả được công bằng, minh bạch, đặc biệt là cho hàng nghìn hộ gia đình nhỏ lẻ.

Điều đáng mừng nhất được quy định tại Điều 15, khoản 7 của Dự thảo: Đối với chủ rừng là hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư, họ “được sử dụng toàn bộ số tiền thu được để quản lý bảo vệ, phát triển rừng và nâng cao đời sống”. Đây là một quy định mang tính đột phá, khẳng định lợi ích trực tiếp và cao nhất sẽ thuộc về những người trực tiếp giữ rừng.

Lộ trình và những kỳ vọng

Tất nhiên, việc bán tín chỉ carbon sẽ không diễn ra ngay lập tức. Theo lộ trình tại Nghị định 06/2022/NĐ-CP (được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 119/2025/NĐ-CP), Việt Nam sẽ tổ chức vận hành thí điểm sàn giao dịch tín chỉ carbon đến hết năm 2027 và vận hành chính thức từ năm 2028. Dù vẫn còn một chặng đường phía trước với nhiều vấn đề kỹ thuật cần hoàn thiện, nhưng Dự thảo Nghị định này thực sự là một văn bản pháp lý mang tính nền tảng. Nó lần đầu tiên định hình một cách rõ ràng con đường biến tiềm năng hấp thụ carbon của rừng thành một tài sản có thể định giá, trao đổi và mang lại lợi ích kinh tế trực tiếp.

Đây là một bước tiến lớn, không chỉ giúp Việt Nam thực hiện các mục tiêu về khí hậu, mà còn tạo ra một động lực mạnh mẽ cho công tác bảo vệ và phát triển rừng, góp phần xóa đói giảm nghèo và xây dựng một nền kinh tế xanh, bền vững, nơi mỗi cánh rừng đều thực sự là “tấc đất, tấc vàng”.

Nguồn tổng hợp

Comments